Deel 1

ONDERGRONDS: ZAND
(APERITIEF)

1. Proloog
In de diepere lagen van de rug ten noorden van Peest*
zijn de gangen zichtbaar die prehistorische kevers hier groeven.
De door hen gecreëerde holtes steken donker af tegen het zand,
de vorm en de lengte van vingers
en werden 'vingers'
genoemd door de man die ze ontdekte.**
Van de rug door het landschap werd een plakje afgesneden
als een enkele bladzijde uit een atlas
en achter glas geplaatst,
zodat we konden wijzen naar de in de grond verscholen vingers
die op hun beurt naar diepere lagen wezen,
naar een laag nog onder de klei en de stenen
die door het ijs, vanuit Scandinavië,
hiernaartoe waren getransporteerd.

 * Rug van Sleen (of Rolderrug)
** Vingers van Hoeksema


2. Alles Wat Oud Is
Het was op mijn eerste dag in Peest
dat de aardappels van het land werden gehaald,
dat de planten uit de grond werden getrokken.
In het kielzog van de rooimachine
liepen twee mannen met een metaaldetector.
Ik vroeg hen waarnaar zij zochten.
‘Naar alles wat oud is’, zeiden zij.

Al vanaf de oorlog
stroopten ze grond af naar metalen resten:
van kogels, rantsoenblikken, van allerlei spul,
van Amerikaanse, Britse, Canadese en Duitse makelij,
dat hier was beland vanaf de overzijde van de oceaan
en van over de rivieren
om zich hier in de grond vast te hechten.

Zoals zij de grond in Peest doorzochten –
zal niets voor hen verborgen blijven.
En zal wat ondergronds is
voor hen net zo weinig geheimen hebben
als wat bovengronds is.

 

3. Aperitief
Waar ik vandaan kom, is de grond te hard voor kelders.
In de zandgrond van Peest is het geen al te zwaar werk
om ondergronds een kelder te bouwen.

‘In Roemenië’, zei een man,
‘maken ze wijn die ze in enorme vaten in hun kelders bewaren,
om hen de winter door te helpen.
Het is geen erg goede wijn, maar er zit wel veel alcohol in’.

We hieven onze glazen voor we gingen eten
en hij heette me welkom in Peest.


4. Begrafenis
Bij de hunebedden, een paar kilometer ten oosten van Peest,
begroeven de boeren ooit hun doden
vijfduizend jaar geleden
tilden zij enorme keien van de grond
om er hun grafkelders mee af te dekken.
‘De betekenis van deze plekken’, staat op een bord geschreven,
‘lijkt voor latere generaties duidelijk te zijn geweest’.
Maar een moderne begraafplaats was er niet in Peest.


5. Stenen
Maar niet alle stenen waren in de grond blijven liggen.
Regelmatig werden ze vanuit de diepte opgegraven.
Na het rooien van de aardappels lag er als nevenoogst
zelfs een hele stapel van.
Op de grote keien die voor de huizen liggen
prijken de namen van de bewoners.
En die in de bossen liggen, onder de bomen,
gedenken de oorlog.


6. De Bunker
In de bossen, aan de andere kant van het dorp,
stond een verlaten bunker:
een stenen ruimte, met aarde overdekt,
waardoor een heuvel was ontstaan die, vermoedde ik,
de hoogste is in Peest
(hoger nog dan de stapel van verbrand hout en as,
de resten van het paasvuur dat de Peestenaren jaarlijks bouwen
in het veld waar ik woonde).

De ingang tot de bunker was dichtgeslibd met zand
en de wortels van een enorme eik
hielden de stenen in een wurgende greep.
De hellingen waren begroeid met varens en kruipplanten
waaronder dassenholen verscholen gingen.
Een woekering van planten
onder de hoog oprijzende naaldbomen,
een bos door mensen aangelegd
alsof het er altijd al was geweest,
zo ogenschijnlijk oud dat het niet moeilijk was
je voor te stellen
dat ook de oorlog tot een ver verleden behoorde.


7. De Enige Andere Tunnels
De enige andere,
door mensen gemaakte ondergrondse tunnels in Peest
waren de riolen.*

 * These, and the tunnels they made for frogs...


8. Het Enige Andere Metaal
En het enige andere metaal dat in de grond was achtergebleven
waren de aardingsuiteinden van bliksemafleiders
die rieten daken omkransten
en boven de hoogste daknok en schoorsteen uit
naar omhoog reikten
als antennes die radiosignalen opvingen
van ver weg.


9. Zeilstenen
Enkele mensen vertelden me: ‘Ik kom niet uit Peest.
Ik kom uit Langelo
of Zeijen…’
dorpjes,
slechts een paar kilometer verderop.

Als je in Texas
uit een stad komt, enkele kilometers buiten Houston
zeg je gewoonweg: ‘Ik kom uit Houston’,
maar zo doen ze dat in Peest niet.

Sommige mensen zijn hier geboren
maar de meesten komen van buiten het dorp
en omdat in Peest een moderne begraafplaats ontbreekt,
kan de reden van hun komst
niet de nagedachtenis aan hun voorouders zijn geweest.

Die reden was meestal een man of een vrouw
en een vervulling die zij hier hoopten te vinden.